İbn Haldun ve Modern Toplum Bilimleri

Konuşmacı: Mehmet Akif KAYAPINAR

Tarih: 26/04/2024 18:00

Vakfımızın aylık konferans serisi kapsamında 26 Nisan 2024 Cuma günü Marmara Üniversitesi’nden Dr. Öğr. Üyesi Mehmet Akif Kayapınar’ın “İbn Haldun ve Modern Toplum Bilimleri” başlıklı konferansı gerçekleştirildi.

İbn Haldun’un siyasal düşüncesi ve modern toplum bilimleri hakkında bilgiler verildi. İbn Haldun’un “Asabiyet Kuramı” ve “Tarihsel Dönüşüm Modeli” günümüzde toplumsal ve siyasal dönüşümü anlamak ve açıklamak için son derece etkin bir çerçeve sunduğundan dolayı İbn Haldun’un önemli bir şahsiyet olduğuna değinildi. Mehmet Akif Kayapınar, İbn Haldun’un siyasal düşüncesini İbn Haldun’un Asabiyet Kuramı ve İbn Haldun’un Yöntemi ve Sosyal Bilimler başlıklı iki bölüm hâlinde dinleyicelere sundu. Kayapınar, 1806’dan günümüze kadar batılı düşünürler, tarihçiler, felsefeciler, sanatçılar tarafından İbn Haldun’un nasıl kabul edildiğinden bahsetti. İbn Haldun’un siyasal düşüncesinin insan tabiatı, umran, riyaset, mülk, devlet, asabiyet, değişim ve dönüşüm ile ahlak ve siyaset kavramları üzerine teşekkül ettiği belirtildi. Umranın ise bedavet ve hadaret kavramları etrafında geliştiğine değinildi. Bedevi umran ile hadari umran arasındaki farklar maddeler hâlinde dinleyicelere ifade edildi. Ardından bir toplumun hayat gücü olan asabiyet kavramı üzerine duran Kayapınar, asabiyet kuramı açıklayarak asabiyetin nasıl çalıştığı, bedevilerin nasıl hadarileştiği, mülk ve devletin nasıl oluştuğu, hangi aşamalardan geçerek nasıl son bulduğunu anlattı. Asabiyetin, nispi yoksunlukla başlayıp hadari hayat tarzına karşı giderek artan bir talep sonucu oluşan kolektif siyasi bilincin hadarilerle mücadelesi neticesinde mülkü ele geçirmesiyle oluştuğuna dikkat çekildi. M. Akif Kayapınar, bunun yanı sıra kan bağına dayalı asabiyet ve devlet kurucu asabiyet olmak üzere iki farklı asabiyet türü olduğunu belirtti. Ayrıca asabiyet kuramı bağlamında bir devletin üç nesil etrafında doğduğuna, geliştiğine ve nihayette son bulduğuna değindi. Asabiyet kuramı bağlamında beş temel tavrın meydana geldiği ve devletin bu tavırlar etkisinde hayatını idame ettirdiğine dikkat çekildi. 

Mehmet Akif Kayapınar, konferansın ikinci bölümünde İbn Haldun’un siyasal düşünce yöntemi ve sosyal bilimlere etkisi hakkında açıklamalarda bulundu. İbn Haldun’un Batılı düşünürleri ve onların geliştirdiği bilimleri ile bilimler dahilindeki kuramlarını etkilediğinden bahsetti. İbn Haldun’un Mukaddime’de çok katmanlı varlık anlayışı dile getirdiğine dikkat çekti. İbn Haldun’un, varlıklar âlemini maddî ve hissî âlem, yaratılış âlemi, ruhlar ve melekler âlemi şeklinde sınıflandırmasından bahsedildi. İbn Haldun’un epistemolojiyi nebevî bilgi-vahiy, vehbî bilgi-ilham, kesbî bilgi-akıl ve deney olarak tasnif ettiği belirtildi. Kayapınar insan, toplum ve siyaset alanını da içine alan yaratılış âleminin İbn Haldun’a göre insan aklının ve duyularının erişimine açık olduğunu ifade etti. İbn Haldun’a göre bu âlemi Allah belli bir gaye ile yaratmış, oraya makul bir düzen koymuş, bu düzeni de sünnetullah veya âdetullah olmak üzere belli yasalara bağlamıştır.

Mehmet Akif Kayapınar, konuşmasının ardından katılımcılardan gelen soruları cevaplandırdı. Soru-cevap kısmının ardından vakfımız tarafından katılımcılara Kayapınar’ın Siyasal Düzen: Adalet ve Asabiyetin Siyasetteki Rolü adlı kitabı hediye edildi. Yazarın, katılımcılara hediye edilen kitapları imzalamasıyla etkinlik sona erdi.

Kaleme alan: İstanbul Üniversitesi, Türk Dili ve Edebiyatı, Doktora öğrencisi, Muhammed Resul İpek, 29-04-2024

Konferans Takvimi