Para ve Kredinin Sosyolojisi Mümkün mü?

Konuşmacı: Dr. Öğretim Üyesi M.Fatih Karakaya

Tarih: 26/02/2025 18:00

Vakfımızın konferans serisi kapsamında 26 Şubat 2025 Çarşamba günü İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Bölümünden Dr. Öğretim Üyesi M. Fatih KARAKAYA’ nın “Para ve Kredinin Sosyolojisi Mümkün mü?” başlıklı konferansı gerçekleştirildi.

Sosyoloji ve ekonomi sosyal bilimleri yan yana gelmesi çok düşünülmeyen iki ayrı alan olmasına rağmen farz edildiği kadar birbirine uzak değildir. Bu vesile ile KARAKAYA, ilk olarak sosyoloji ve ekonominin birbirine kaynak olduğuna dair açıklamalar ve ardından paranın ve kredinin sosyoloji mümkün müdür, sorusuna farklı coğrafyalarda aynı özellikler ve süreçlerle ya da aynı olduğu kabul edilen ülke ve coğrafyalarda farklı modellerle ortaya çıkıp geliştiğine dair sosyolojik bir bakış sundu.

Konferansta sosyolojinin kült kaynakları arasında sayılabilecek eserlerin ele aldıkları konuların iktisat biliminin merkezinde yer aldığı fakat ekonominin, piyasanın özelliklerini toplumdan bağımız olarak ele alma ve piyasasının kanunlarını belirleme girişimi ile sosyoloji ile arasında mesafeler ortaya çıktığına değinilmiştir. M. Fatih KARAKAYA Büyük Buhran, 73 petrol krizi, 2008 mortgage krizi vb. ekonomik açmazların yaşandığı 20. ve 21.yy ile bu mesafe fark etmiş ve alternatif bir piyasanın ve farklı bir ekonomi okumasının imkânının araştırıldığı, sosyologların ve ekonomistlerin bu arayışlarına cevaplar arsında Social Studies of Finance grubunun çalışmalarında yer almıştır. Aynı alanda Mark Granovetter’ın öncülük ettiği yeni ekonomi çalışmalarının da piyasa davranışlarını, örgütlenişlerini ele alarak ekonominin salt hesaplamalara dayanan, daha ziyade matematik ve ekonomi politikalarının rehberlik ettiği kısmını sosyolojiye açmıştır. Konferansın devamında finansallaşma sürecine değinilmiş ve bu sürecin farklı toplumlardaki karakteristik özelliklerini bahsedilen çalışmalar ile ortaya konabileceğine işaret edilmiştir. Finansal ekonominin sadece üretim, tüketim ve dağıtımdan mülhem olmadığı, modern dünyada kredinin bankalar aracığıyla ortaya çıktığında bahsedilecek bir kavram olduğuna ve finansal ekonomimin borçlandırma ile girişimci sermayeyi desteklediği ve ekonomik gelişimi sağladığı üzerinde durulmuştur. Finansın gelişim çizgisinde borçlanmayı teşvik edici kurumlar, kişiler ve bu kişi ve kurumlara dair güvenin kazanılması toplumsal bağlarla ilişkilendirilmiştir. M. Fatih Karakaya özellikle borç konusunun antropolojik çalışmalarda dahi görülebilen kadim bir itibar meselesi olduğuna değinmiş ve borçlanmanın birçok toplumda oldukça özel bir mesele olmakla birlikte borcun toplumsal ilişkileri düzenleyen de bir husus olduğunun ve takas sisteminden bu yana karşılıklı olmayı ilke kabul eden bir ekonomik yöntem olarak düşünülebileceğinin altını çizmiştir. 

Son olarak,  finansallaşma konusunda toplumsal ilişkiler ve toplumun borca bakışı merkeze alınarak incelendiğinde finansallaşma sürecinin Türkiye’deki seyrinin de anlam kazanacağından bahsetmiş ve doksanlara kadar Türkiye’de bir bankaya borçlanmanın istenmeyen bir olgu olması yadsınamaz bir gerçek iken bankaların ve firmaların stratejik hamleleri ile bu davranış biçiminin değiştirildiğini ifade ederek örnekler ile desteklemiştir. Her şehrin tanınmış kişilerine büyük markaların verdiği bayilikler ile bir süre Türkiye’de borçlanma güvenli olduğu düşünülen sınırlar içinde artması bu tecrübelerden biri olduğunu, şu an ise herhangi bir bankaya borçlanmadan hizmet veya bir ürün satın almanın nerdeyse imkânsız olduğu bir döneme girildiğine ve bu süreç finansallaşmanın kurumları olan bankalar tarafından gerek tasarruf söylemleri gerek mülk sahibi olmaya dair reklamlar ile yürütüldüğüne değinilmiştir. Karakaya’nın kullanmayı tercih ettiği şekliyle erken finansallaşmış ülkeler ile benzerlik ve farklılar göstererek ilerleyen süreçler vardır. Bu durum toplumdaki devlet algısı, borca bakış, örgütleniş şekilleri ile farklılık göstereceğine ve bu konular ekonomi sosyolojisinin araştırma alanını oluşturacağına değinilmiştir.

M. Fatih KARAKAYA’nın, konuşmasının ardından katılımcılardan gelen soruları cevaplandırdı. Soru-cevap kısmının ardından vakfımız tarafından katılımcılara Karakaya’nın Şimdi Al Sonra Öde Borçla Satın Almanın Tarihsel Sosyolojisi adlı kitabı hediye edildi. Yazarın, katılımcılara hediye edilen kitapları imzalamasıyla etkinlik sona erdi.

Konferans Takvimi